SAĞLAYICILAR
İnternetin hayatımızda kapladığı yer günden güne genişlerken bu durum hayatımıza her gün yeni sıfatların eklenmesi sonucunu doğurmuştur. Eskiden yalnızca bilgiye ulaşma aracı olarak kullanılan internet, bugün market alışverişinden fikir alışverişine kadar geniş bir yelpazeye ulaşım aracı haline gelmiştir. Dolayısıyla artık sunulan hizmetin çeşitliliği sektörde oldukça fazla kafa karışıklığına sebep olan ve Sağlayıcılar başlığı altında toplayabileceğimiz bir dizi süjenin doğumuna sebebiyet vermiştir. Farklı sorumlulukları ve yükümlülükleri bulunan bu sağlayıcıların bu bilgi notu ile bir nebze de olsa aydınlatılması amacını gütmekteyiz.
Bu noktadaki en önemli kaynaklardan biri “İnternet Kanunu” olarak bilinen, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun (“5651 sayılı Kanun”)’dur. Bu kapsamda bazı sağlayıcıların Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (“BTK”) kapsamına girmesi ve çeşitli bilgi ve belge süreçlerinden geçilmesi gerekmekte iken, bazı sağlayıcıların benzer yükümlülükleri bulunmamaktadır.
Bunun yanında 27.11.2014 tarih ve 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (“6563 sayılı Kanun”), internet aracılığıyla yapılan ticaret hayatını düzenlemek amacıyla çıkartılan ve 01.05.2015 tarihiyle yürürlüğe girmesiyle, elektronik ticaret ile ilgili elle tutulur en geniş kapsamlı düzenleme olmuştur. Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcı terimleri ilk olarak bu kanunun tanımlar başlıklı ikinci maddesi altında duyulmuştur.
Yer Sağlayıcı
İngilizce karşılığı hosting provider olan yer sağlayıcı 5651 sayılı Kanunun m. 2/1/m bendinde “hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel kişiler’’ olarak tanımlanmıştır. Tüm yer sağlayıcı firmalar BTK tarafından yer sağlayıcı faaliyet belgesi almak zorundadır. 5651 sayılı Kanunda, yer sağlayıcının sınıflandırılarak ayrıma gidilebileceği belirtilmiştir. BTK sitesinde yer alan yer sağlayıcılarda, ticari amaçla hizmet sunan yer sağlayıcı ile kendi bünyesinde hizmet veren yer sağlayıcı ayrımını görmekteyiz.
Kullanıcıların da web sitesi üzerinde içerik yaratabildiği, içerik değiştirebildiği facebook, twitter, instagram ve linkedin gibi sosyal medya araçları yer sağlayıcı sıfatına sahiptirler. Bunun yanında birden çok satıcının ürünlerini satışa sunabildiği kendi bünyesinde hizmet veren yer sağlayıcı statüsünde olan sahibinden, n11 gibi elektronik ticaret sitelerini de yer sağlayıcıya örnek gösterebiliriz.
Yer sağlayıcının Sorumluluk ve Yükümlülükleri
– Bildirilen hukuka aykırı içeriği kaldırma: Yer sağlayıcı, yer sağladığı içeriği kontrol etmek veya hukuka aykırı bir faaliyetin söz konusu olup olmadığını araştırmakla yükümlü değildir. Ancak hukuka aykırı içerikten dolayı adli makamlar, BTK veya hakları ihlal edilen kişiler tarafından ihbar edildiği takdirde bu içeriği kaldırmakla yükümlüdürler.
– Trafik bilgisi saklama: Yer sağlayıcılar içerik sağlayıcıdan farklı olarak kaynak IP adresi, hedef IP adresi, bağlantı tarih ve saat bilgisi, istenen sayfa adresi, işlem bilgisi ve sonuç bilgileri gibi trafik bilgilerini zaman damgası ile bir yıldan az iki yıldan fazla olmamak üzere saklamakla ve gizliliğini sağlamakla yükümlüdür.
– Faaliyetine ilişkin bildirimde bulunma: Yer sağlayıcılar BTK’ya bildirimde bulunmakla yükümlüdür. Bildirimde bulunan yer sağlayıcıların listesi BTK’ya ait web sitesi üzerinden yayımlanmaktadır. Ayrıca 5651 sayılı Kanunda bildirimde bulunulmaması halinde on bin türk lirasından yüz bin türk lirasına kadar idari para cezası verileceği hükmüne yer verilmiştir.
– Bilgilendirme: 5651 sayılı Kanunda yer sağlayıcılara belirli bilgileri ana sayfada internet kullanıcılarına sunma yükümlülükleri getirilmiştir. (i) Gerçek kişi ise; adı ve soyadı, tüzel kişi ise; unvanı ve sorumlu kişiler, vergi kimlik numarası veya ticaret sicil numarası, (ii) Yerleşim yeri, tüzel kişi ise merkezinin bulunduğu yer, (iii) Elektronik iletişim adresi ve telefon numarası, (iv) Sunduğu hizmet, bir merciin iznine veya denetimine tabi bir faaliyet çerçevesinde yapılıyor ise, yetkili denetim merciine ilişkin bilgiler. 5651 sayılı Kanunda sayılan bilgilerle ilgili bilgilendirme yükümlülüğünün yerine getirilmemesi halinde iki bin Türk lirasından elli bin Türk lirasına kadar idarî para cezası verileceği hükmüne yer verilmiştir.
İçerik Sağlayıcı
İçerik sağlayıcı da yine 5651 sayılı Kanunun m. 2/1/f bendi uyarınca internet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve sağlayan gerçek veya tüzel kişileri, şeklinde tanımlanmıştır. İnternet ortamında her türlü bilgi ve veriyi, görsel ve metin olarak yayınlayan, paylaşan ve sağlayan kişilerdir. Kişisel blog yazarları, Facebook, Instagram ve Twitter gibi sosyal ağlarda paylaşım yapan kişiler birer içerik sağlayıcısıdır.
İçerik Sağlayıcının Sorumluluk ve Yükümlülükleri
İçerik sağlayıcı kendi yüklediği içerikten bizzat sorumludur; ancak bağlantı sağladığı, yeniden paylaştığı (örn. retweet etmek, repost etmek) içeriklerden sorumlu değildir. Bunun tek istisnası ise tartışmalı olmakla birlikte kanunda belirtildiği üzere, sunuş biçiminden bağlantı sağladığı, içeriği benimsediği ve diğer internet kullanıcılarının söz konusu içeriğe ulaşmasını amaçladığı açık ise bu durumda içerik sağlayıcının sorumluluğu gündeme gelebilecektir. Örneğin başkasına ait paylaşımları kendi profilinde repost, retweet vb. şekillerde paylaşan birinin, içerik sağlayıcı olarak bu paylaşımın içerik olarak suç teşkil etmesi halinde sorumluluğu gündeme gelebilecektir.
Ayrıca 5651 sayılı Kanunda tanımı yapılmamakla birlikte ticari veya ekonomik amaçlı içerik sağlayıcıların yukarıda bilgilendirme yükümlülüğünde yer verdiğimiz bilgiler ile yer sağlayıcısına ilişkin tanıtıcı bilgileri, doğru, eksiksiz ve güncel olarak ana sayfasında bulundurma yükümlülükleri bulunmaktadır. Bunu yerine getirmeyenler hakkında da kanun hükmü uyarınca idari para cezaları gündeme gelebilecektir.
Erişim Sağlayıcı – Servis Sağlayıcı
Erişim sağlayıcı 5651 sayılı Kanunun m. 2/1/e bendi uyarınca kullanıcılarına İnternet ortamına erişim olanağı sağlayan her türlü gerçek veya tüzel kişileri, şeklinde tanımlanmaktadır.
Erişim Sağlayıcı ve Servis Sağlayıcı aynı anlama gelmektedir. Yer sağlayıcı gibi BTK’dan faaliyet belgesi almak zorunda olmanın yanı sıra Erişim Sağlayıcıları Birliği üyesi olmalıdır. Örnek vermek gerekirse TTNET, Vodafone, Turkcell Superonline gibi firmalar erişim sağlayıcısı olarak tanımlanır.
Erişim Sağlayıcının Sorumluluk ve Yükümlülükleri
Erişim sağlayıcı, kendisi aracılığıyla ulaşılan İnternet sitelerini ve içerikleri kontrol etmek, bu içeriklerin hukuka aykırı olup olmadığını tespit etmek ile yükümlü değildir. Erişim sağlayıcıya hukuka aykırı içerik veya İnternet sitelerinin bildirilmesi halinde erişim sağlayıcı o içeriğe veya İnternet sitesine erişimi engellemek ile yükümlüdür. Ayrıca erişim sağlayıcı, erişimi engellediği bu içeriklere alternatif erişim yollarını da engellemekle yükümlüdür.
Sosyal Ağ Sağlayıcı
Sosyal ağ sağlayıcı 5651 sayılı Kanunun m. 2/1/s bendi uyarınca sosyal etkileşim amacıyla kullanıcılara İnternet ortamında metin, görüntü, ses ve konum gibi içerikleri oluşturmalarına, görüntülemelerine veya paylaşmalarına imkân sağlayan gerçek veya tüzel kişileri, şeklinde tanımlanmaktadır. Sosyal ağ sağlayıcı tanımlaması 29/07/2020 tarihindeki değişiklik ile getirildi. Aslında yer/ortam sağlayıcı olarak bildiğimiz internet siteleri arasından sosyal ağ kategorisindekiler ayrışarak sosyal ağ sağlayıcı olarak ayrıca tanımlandı. Bu anlamda Facebook, Twitter gibi platformlar da sosyal ağ sağlayıcısı olduğu gibi yer sağlayıcı olarak da kabul edilebilir.
Sosyal Ağ Sağlayıcı Sorumluluğu
Sosyal ağ sağlayıcıları hukuka aykırı içeriği mümkün ise kaldırmak/içeriği yayından çıkarmak, eğer mümkün değil ise erişimin engellenmesini sağlamak yükümlülüğü altındadır. Sosyal ağ sağlayıcıları, “içeriğin yayından çıkarılması ve erişimin engellenmesi” ile “özel hayatın gizliliği nedeniyle içeriğe erişimin engellenmesi” kapsamındaki taleplere en geç 48 saat içinde cevap vermekle yükümlü hale geldi. Verilecek olumsuz cevaplar bu kapsamda gerekçeli olarak verilmek durumundadır. Günlük 1 milyondan fazla erişimi olan sosyal ağ sağlayıcı en az 1 kişiyi Türkiye temsilcisi olarak belirleme yükümlülüğü altında olup, iletişim bilgilerine kolayca erişilebilecek şekilde İnternet sitesinde yer vermek zorundadırlar.
Toplu Kullanım Sağlayıcı
Toplu kullanım sağlayıcı insanlara toplu şekilde İnternet kullanım olanağı sağlayan gerçek veya tüzel kişileri ifade eder. İnternet kafeler, oyun salonları, okullar ve bilgisayarlı kütüphaneler toplu kullanım sağlayıcı olabilir. Toplu kullanım sağlayıcıları, suç konusu içeriklere erişimin engellenmesi ve kullanımını engelleyen tedbirler almak ve bu kullanımlara ilişkin kayıtları tutmakla yükümlüdür. Ayrıca ticari amaçlı toplu kullanım sağlayıcılar (İnternet kafeler, oyun salonları vb.) aile ve çocukların korunması, suçun önlenmesi ve suçluların tespiti kapsamında usul ve esasları yönetmelikte belirlenen tedbirlere uymakla yükümlüdür.
Hizmet Sağlayıcı
6563 sayılı Kanun m. 2/1/ç bendinde hizmet sağlayıcı, “elektronik ticaret faaliyetinde bulunan gerçek ya da tüzel kişiler” olarak tanımlanmıştır. Hizmet sağlayıcı kavramının “alıcılara sunulan mal veya hizmeti arz eden taraf” olduğu yorumlanmaktadır. Satıcıların kendilerine ait ürünleri internet siteleri üzerinden satışa sunmaları, hizmet sağlayıcı kavramına örnek olarak verilebilir. Hizmet sağlayıcı kavramı sağlayıcılar arasında en geniş uygulama alanına sahip süjedir. Hizmet kavramı ne kadar çeşitli bir yelpazeye sahipse, hizmet sağlayıcı da o kadar farklı görünümlerde bulunabilir. 6563 sayılı Kanunda hizmet sağlayıcıların yükümlülükleri ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Hizmet sağlayıcının yükümlülükleri bu kapsamda geniş olmakla birlikte bilgi verme yükümlülüğü (m. 3), siparişe ilişkin yükümlülükler (m. 4), ticari elektronik iletilere ilişkin yükümlülükler (m. 5-8) ve kişisel verilerin korunması yükümlülüğü (m. 10) olarak 4 ana başlık halinde toplanabilir.
Aracı Hizmet Sağlayıcı
6563 sayılı Kanun m. 2/1/d bendinde aracı hizmet sağlayıcı, “başkalarına ait iktisadi ve ticari faaliyetlerin yapılmasına elektronik ticaret ortamını sağlayan gerçek ve tüzel kişiler” olarak tanımlanmıştır. Tanımdan hareketle, aracı hizmet sağlayıcılar üçüncü kişilerin elektronik ticaret işlemlerini gerçekleştirebilmeleri için ortam temin edenlerdir.
Aracı hizmet sağlayıcılar otel rezervasyonu, konser bileti satımı gibi belirli amaçların sonuçlanmasını sağlayan internet siteleri vb. mal, hizmet yada ürünlerin kullanıcılara sunulmasına aracılık eden gerçek yada tüzel kişilerdir. “Alıcı ve hizmet sağlayıcı arasında alım-satım işleminin yapıldığı elektronik “pazar yerini” işletenler aracı hizmet sağlayıcıdır.” Satıcı ile son tüketiciyi bir araya getiren web platformları, yani bu amaçla başkalarına ait ürünlerin satımı için yer sağlayan web siteleri aracı hizmet sağlayıcı tanımı kapsamına girmektedir.
Aracı hizmet sağlayıcının yükümlülükleri kanunda daha ayrıntısız şekilde düzenlenmiş, ticari ileti göndermeden önce izin alma yükümlülüğü (m.5-8) ve kişisel verilerin korunması yükümlülüğü (m.10) sayılmıştır. 6563 sayılı Kanunun m. 9/2. fıkrasında, aracı hizmet sağlayıcılarının bilgi verme, sipariş ve elektronik ileti gönderimine ilişkin yükümlülüklerin ayrı bir yönetmelikle düzenleneceği ifade edilmiş olup 26.08.2015 tarihli Resmî Gazetede Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı Ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik (“Yönetmelik”) yayımlanmıştır.
Ayrıca 6563 sayılı E-Ticaret Kanunu’nun 9/1. fıkrasında aracı hizmet sağlayıcının hangi hallerde yükümlü olmadığı, “Aracı hizmet sağlayıcılar, hizmet sundukları elektronik ortamı kullanan gerçek ve tüzel kişiler tarafından sağlanan içerikleri kontrol etmek, bu içerik ve içeriğe konu mal veya hizmetle ilgili hukuka aykırı bir faaliyetin ya da durumun söz konusu olup olmadığını araştırmakla yükümlü değildir.” şeklinde düzenlenmiştir. Maddeye göre, aracı hizmet sağlayıcılar, gerçek ve tüzel kişiler tarafından sağlanan ürünlerin içeriklerini kontrol etmek ya da içeriğe konu mal veya hizmetin hukuka uygun olup olmadığını araştırmakla yükümlü değillerdir.
Buna rağmen, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararında (E. 2013/11-1138 K. 2014/16 sayılı) görüleceği üzere, eğer sunulan içerik hukuka aykırı veya başkasının hakkını gasp eder nitelikte ise aracı hizmet sağlayıcıya yapılan ihbarla birlikte aracı hizmet sağlayıcı sunulan içeriğe konu malı yayından kaldırmakla yükümlüdür. İhbara rağmen aracı hizmet sağlayıcı içeriğe konu malı yayından kaldırmazsa tazminat yükümlülüğü de doğacaktır. Çünkü ihbara rağmen içeriğe konu malı yayınlamaya devam etmesi aracı hizmet sağlayıcının kusurlu olduğunu gösterir. Bu durumda 3. kişi zararını gidermek amacıyla aracı hizmet sağlayıcıya karşı da dava açabilir.
Yükümlülüklere uyulmaması halinde hizmet sağlayıcılara ve aracı hizmet sağlayıcılara karşı idari para cezası kesileceği hususu 6563 sayılı Kanunun 12. maddesinde düzenlenmiştir.
Vurgulanması gereken önemli noktalardan biri de hizmet sağlayıcı olarak faaliyetini sürdüren bir firmanın, aracı hizmet sağlayıcı işlemleri gerçekleştirerek o sıfata da sahip olmasının mümkün olabileceğidir. Örneğin hepsiburada ve getir başlangıç aşamasında yalnızca hizmet sağlayıcı konumundayken farklı girişimlerle aracı hizmet sağlayıcı işlemleri de gerçekleştirmektedir. Örneğin Getirçarşı etrafta bulunan marketler açısından bir pazaryeri konumunda bulunmakla Getir’i aracı hizmet sağlayıcı konumuna getirmektedir.
Sonuç
Çok daha detaylandırılabilecek sağlayıcılar başlığını temel anlamda hangi süjenin kim olduğu, günlük hayatımıza sıkça karşımıza çıkan örnekleri ve bunların sahip olduğu temel yükümlülükleri ile birlikte izaha çalıştık. Daha detaylı bilgi edinebilmek için yazımızda bahsi geçen iki temel kanun (5651 sayılı ve 6563 sayılı) ile bunlara bağlı olarak çıkarılan ikincil mevzuat yol haritası olarak kullanılabilecektir.
